Πείραμα του Ερατοσθένη (20/03/2023)
Οι μαθητές του Γυμνασίου Χάρακα συμμετείχαν στη δράση “Το πείραμα του Ερατοσθένη για
τον υπολογισμό της ακτίνας της Γης” το οποίο πραγματοποιήθηκε την ημέρα της Εαρινής
Ισημερίας, ήτοι τη Δευτέρα 20 Μαρτίου 2023, και διοργανώθηκε από την Πανελλήνια Ένωση
Υπεύθυνων Εργαστηριακών Κέντρων Φυσικών Επιστημών (ΠΑΝ.Ε.Κ.Φ.Ε.), υπό την αιγίδα
του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (Υ.ΠΑΙ.Θ.) και την υποστήριξη του Ινστιτούτου
Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών & Τηλεπισκόπησης (Ι.Α.Α.Δ.Ε.Τ.) του
Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Λίγα λόγια για το πείραμα του Ερατοσθένη…
Το “πείραμα του Ερατοσθένη” αποτελεί μια ιστορική μέθοδο για τον υπολογισμό της
περιφέρειας (περίμετρος) της Γης, που πραγματοποιήθηκε από τον σπουδαίο μαθηματικό τον
3ο αιώνα π.Χ. Ο Ερατοσθένης χρησιμοποίησε ως μόνα εργαλεία μια ράβδο, “βηματιστές” της
εποχής για τη μέτρηση αποστάσεων, βασικές αρχές της τριγωνομετρίας και καθαρή σκέψη.
(πηγή: http://magazine.noa.gr/archives/3058 )
Ο Ερατοσθένης γνώριζε ότι το μεσημέρι του θερινού ηλιοστασίου, οπότε είναι η μέρα με τη
μεγαλύτερη διάρκεια για το Βόρειο Ημισφαίριο της Γης (21η Ιουνίου), οι ακτίνες του Ήλιου
πέφτουν κάθετα στην αρχαία πόλη Συήνη (Σημερινή πόλη Ασουάν στην Αίγυπτο). Επίσης,
γνώριζε ότι την ίδια ημέρα στην Αλεξάνδρεια οι ακτίνες του Ηλίου δεν πέφτουν κάθετα στη Γη.
Συμπέρανε ότι η διαφορά στον τρόπο με τον οποίο οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν στη Γη
οφείλεται στην καμπυλότητα της Γης (με άλλα λόγια η Γη είναι σφαιρική). Χρησιμοποιώντας
αυτή τη γνώση, τοποθέτησε μία ράβδο κάθετα στο έδαφος στην Αλεξάνδρεια και μέτρησε τη
γωνία μεταξύ της ράβδου και των ακτίνων του ήλιου, την οποία βρήκε ίση με το 1/50 του
κύκλου (7,2º μοίρες). Μέσα από αυτή τη διαδικασία και με απλούς γεωμετρικούς
υπολογισμούς συμπέρανε ότι η απόστασης Αλεξάνδρειας – Συήνης είναι ίση με το 1/50 του
κύκλου οπότε και ολόκληρη η περιφέρεια (περίμετρος) της Γης θα είναι η απόστασή αυτή επί
50 φορές. Μετρώντας την απόσταση μεταξύ Αλεξάνδρειας – Συήνης υπολόγισε ότι η
περίμετρος της Γης είναι μεταξύ 39.564 με 46.620 χιλιόμετρα. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η
περίμετρος της Γης είναι 40.008 χιλιόμετρα! (πηγή: https://shorturl.at/moyK4 )
Με παρόμοιο τρόπο, οι μαθητές του Γυμνασίου Χάρακα με την βοήθεια των εκπαιδευτικών,
την ημέρα της Εαρινής ισημερίας, χρησιμοποιώντας μία ξύλινη ράβδο μέτρησαν κατά
αντίστοιχο τρόπο την απόσταση του Χάρακα από τον Ισημερινό. Οι μαθητές βρήκαν ότι η
περίμετρος της Γης είναι 39.484,39 χιλιόμετρα, δηλαδή μία εκτίμηση πολύ κοντά στην
πραγματική τιμή!
Τη δράση συντόνισε η κα. Ελισάβετ Γεωργοπούλου (Βιολόγος ΠΕ04.04) σε συνεργασία με
την κα. Γεωργία Καπανταϊδάκη (Φυσικός ΠΕ04.01, Λύκειο Χάρακα).